Jamovi ile İşletme Finansal Performans Analizi

Finansal performans, bir işletmenin yalnızca “geçmişte ne yaptığına” dair bir not kâğıdı değildir; gelecekte hangi kararların değeri maksimize edeceğine dair bir kontrol panelidir. Bu paneli etkin kullanabilmek için, gelir tablosu–bilanço–nakit akımını işletme fiziğine bağlamak gerekir: ürün–kanal–müşteri–operasyon metriklerinin finansal sonuçlara nasıl aktığını ölçmek, modellemek ve yönetmektir mesele.

1) Veri Mimarisi: Finansı Operasyona Bağlayan Omurga

Tablolar:

• Muhasebe–finans: günlük/aylık gelir kalemleri, COGS, OPEX (satış–pazarlama, genel yönetim, Ar-Ge), amortisman, finansman giderleri, vergi.

• Bilanço öğeleri: alacaklar (A/R), stoklar (INV), borçlar (A/P), duran varlık kırılımları, borç–nakit.

• Satış–pazarlama: fiyat, indirim, kampanya, kanal, sepet, iade oranı, kitle edinim maliyeti (CAC).

• Operasyon–kalite: FPY (ilk seferde doğru), hurda, yeniden işleme, teslim süresi, OTIF, COPQ (poor quality cost).

• Müşteri–destek: NPS/CSAT, çözüm süresi, şikâyet temaları, churn.

• Proje–yatırım: CAPEX, proje nakit akımları, bakım/operasyon etkileri.

Jamovi adımı: Data → Open ile tabloları alın; Merge/Join ile zaman–ürün/kanal–segment anahtarını kurun. Computeile katkı kârı (fiyat – değişken maliyet), brüt kâr, FAVÖK, sermaye kullanılan (IC), ROIC, CCC (DIO+DSO−DPO), PMV (price–mix–volume) ayrıştırması için endeksler, kâr köprüleri. Dönüşümleri Not sütununda belgeleyin (ölçüm sözlüğü ve audit trail).

---

2) Gelir Kalitesi ve Büyüme Sürüşleri

Metrikler: organik/inorganik büyüme, tekrar eden gelir payı, ertelenmiş gelir, iade/iskonto/indirim etkileri.
Jamovi:

• OLS: gelir büyümesi = f(fiyat endeksi, hacim, lansman, kampanya adstock, ürün karışımı, iade).

• Mediation: NPS → (tekrar alış) → gelir artışı.
  Karar: “İade oranı −1 p → net gelir +₺x/ay; NPS +3 p → tekrar alış +%y.”

---

3) Fiyat–Karışım–Hacim (PMV) Ayrıştırması

Amaç: Gelirdeki değişimi fiyat etkisi, ürün/kanal/segment karışımı ve hacim olarak ayrıştırmak.
Jamovi:

• Compute ile baz dönem endeksleri; su şelalesi grafiği: toplam gelir farkına PMV katkıları.
  Örnek: “Toplam +₺5,2 mn fark: fiyat +₺3,4 mn, karışım +₺1,1 mn, hacim +₺0,7 mn.”

---

4) Brüt Kâr ve Katkı Kârı: Ürün–Kanal–Segment Kırılımı

Metrikler: katkı marjı (%), değişken maliyet (malzeme/işçilik/lojistik), promosyon etkisi.
Jamovi:

• OLS: katkı marjı = f(ürün, kanal, iade, navlun, indirim yoğunluğu).

• Isı haritası: düşük marjlı “kırmızı alanlar” (ürün×kanal).
  Karar: Promosyon eşiği, navlun optimizasyonu, lojistik sözleşme yeniden fiyatlama; düşük marjlı kombinasyonları sadeleştirme.

---

5) OPEX Verimliliği: Satış–Pazarlama, G&A, Ar-Ge

Metrikler: OPEX/gelir, kanal başına edinim maliyeti (CAC), başına gelir (ARPU), G&A/çalışan, Ar-Ge/gelir.
Jamovi:

• OLS: FAVÖK marjı = f(CAC, ARPU, G&A/çalışan, Ar-Ge/gelir).

• DiD: pazarlama karması değişimi sonrası FAVÖK marj farkı.
  Karar: CAC düşüşüne en fazla katkı sağlayan kanalları ölçekleyin; düşük MROI’li kanalları durdurun.

---

6) FAVÖK, EBIT ve Net Kâr Köprüleri

Amaç: FAVÖK → EBIT → Net kâr dönüşümündeki etkileri bir köprü ile saydamlaştırmak.
Jamovi:

• Compute ile kalem farkları; su şelalesi: brüt kâr, OPEX, amortisman, finansman gideri, vergi katkıları.
  Karar: “FAVÖK +₺x; fakat navlun + finansman gider artırımı net kârı −₺y etkiliyor → hedge + rota optimizasyonu.”

---

7) Sermaye Verimliliği: ROIC, ROA, ROE

Metrikler: NOPAT, IC (çalışan sermaye + net duran varlık), borç–özsermaye, vergi oranı.
Jamovi:

• Panel OLS: ROIC = f(katkı marjı, OPEX verimi, CCC, kapasite kullanımı).

• Mediation: FPY → (COPQ ↓) → NOPAT ↑ → ROIC ↑.
  Karar: “CCC −5 gün → ROIC +0,7 pp; FPY +3 p → COPQ −₺x/ay.”

---

8) Nakit Dönüşüm Döngüsü (CCC): DIO, DSO, DPO

Metrikler: stok günleri (DIO), alacak günleri (DSO), borç günleri (DPO).
Jamovi:

• OLS: CCC = f(kampanya takvimi, stok politikası, vade/iskonto, tedarik ödeme şartları).

• Logit: geç tahsilat(1/0) = f(segment, vade, risk skoru).
  Karar: Dinamik iskonto ve tahsilat ritmi; yavaş dönen SKU’larda stok hedefi; tedarikçilerle ödeme dengesi.

---

9) Müşteri Ekonomisi: LTV/CAC ve Kohort Analizi

Metrikler: ARPU, brüt marj, churn, ortalama yaşam süresi, edinim maliyeti (CAC), geri ödeme süresi (payback).
Jamovi:

• Survival/Cox (R eklentisi): churn süresi = fOnboarding/NPS/fiyat.

• OLS/Logit: LTV = f(ARPU, marj, churn); LTV/CAC oranı ve eşikler.
  Karar: “LTV/CAC < 3 segmentleri azalt; onboarding ve destek yatırımı churn’i düşürerek LTV’yi yükseltir.”

---

10) Ürün–Kanal–Segment Kârlılığı (ABC/Müşteri Kârlılığı)

Metrikler: aktivite bazlı maliyet (sipariş işleme, çağrı/destek, iade lojistiği, teslim), kârlılık haritası.
Jamovi:

• OLS: katkı kârı = f(aktivite yükü göstergeleri).

• Isı haritası: negatif kârlı müşteri/segment/kombinasyonlar.
  Karar: Fiyatlandırma ve servis seviyelerini kârlılığa göre farklılaştırın; “beyaz eldiven” servisi ücretli paketleyin.

---

11) Kalite Maliyeti (COPQ) → Marj Köprüsü

Metrikler: hurda, yeniden işleme, iade, garanti; FPY.
Jamovi:

• OLS: marj = f(COPQ, FPY, teslim süresi).

• DiD: kalite projesi sonrası iade ve COPQ düşüşü ile marj etkisi.
  Karar: “Kalite kapısı + otomatik test → COPQ −₺x/ay; marj +y pp.”

---

12) Bütçe–Tahmin ve Varyans Analizi

Metrikler: bütçe, gerçekleşen, varyans (%/₺); hacim, fiyat, indirim, karışım, maliyet, verimlilik bileşenleri.
Jamovi:

• Varyans köprüsü; OLS: varyans = f(sezon, promosyon, stok-out, navlun.
  Karar: Varyansın %…’i fiyat/karışımdan; gelecek dönemde PMV planı güncellemesi; stok-out’a tampon.

---

13) Duyarlılık Analizleri: “Neye ne kadar hassasız?”

Konular: fiyat ±%, hammadde ±%, kur/enerji ±%, indirim eşiği, kampanya yoğunluğu.
Jamovi:

• Compute ile what-if tabloları; elastikiyet yaklaşımları.
  Örnek: “Fiyat +%3 → marj +y pp ama hacim −%x; net etki +₺z.”

---

14) Senaryo ve Stres Testleri: “Kötünün kötüsü”

Şoklar: kur +%12, enerji +%20, talep −%8, navlun +%15, faiz +300 bp.
Jamovi: Baz vs şok: gelir, brüt marj, FAVÖK, net kâr, CCC, ROIC.
Karar kartı: Hangi kaldıraç (hedge, alternatif tedarik, emniyet stoğu, fiyat–paket, verimlilik) en çok korur?

---

15) Yatırım Projeleri: NPV, IRR ve Payback

Veri: proje nakit akımları, CAPEX, risk primi; verim etkisi (FPY, lead time), gelir etkisi.
Jamovi:

• NPV/IRR hesapları (iskonto oranı ve duyarlılık);

• DiD: yatırım sonrası verim/marj farkı.
  Karar: “Otomasyon yatırımı: NPV ₺A, IRR %B, payback C ay; COPQ −₺D/ay; ROIC +E pp.”

---

16) Borç Yapısı ve Finansman Maliyeti

Metrikler: net borç/FAVÖK, faiz örtüşme oranı, vade yapısı, teminatlar; kur/faiz hassasiyeti.
Jamovi:

• OLS: finansman gideri = f(vade, kur, faiz, spread.

• Stres: faiz +200 bp senaryosu → net kâr duyarlılığı.
  Karar: Vade uzatma–sabit faiz karışımı; döviz pozisyonu hedge; borç covenent maksimum.

---

17) Vergi ve Teşvik Optimizasyonu

Metrikler: efektif vergi oranı, AR-GE teşviki, yatırım indirimi, bölgesel teşvikler.
Jamovi:

• OLS: NOPAT = f(efektif vergi, teşvik, kârlılık; kontrol).
  Karar: Teşvik–yatırım eşleşmesi; vergi planlamasıyla NOPAT optimizasyonu.

---

18) Finansal Performans Panosu

Kutular: gelir–PMV, brüt/katkı marjı, FAVÖK–EBIT–net kâr köprüsü, LTV/CAC, CCC (DIO/DSO/DPO), ROIC–ROA–ROE, COPQ–FPY–marj köprüsü, bütçe varyansı, senaryo–stres şeritleri.
Görseller: su şelalesi (köprüler), ısı haritası (kârlılık), kontrol grafiği (trend), radar (finansal sağlık profili).

---

19) Sağlamlık ve Sınırlılıklar

• Ölçüm: muhasebe sınıflandırma farkları, tahakkuk–tahsilat zamanlaması, stok değerleme yöntemi (FIFO/LIFO/ortalama), kampanya ve UTM hataları.

• Seçilim/endojenlik: fiyat–talep eşzamanlılığı, yüksek marjlı segmentlerin fazla reklama maruz kalması.

• Nedensellik: DiD, lead–lag, placebo dönem/ürün; HC/White sağlam hatalar, VIF; mevsimsellik ve makro kontrolleri.
  Jamovi protokolü: Varsayımları Not’ta yazın; metrik tanımlarını standartlaştırın; veri gizliliği–etik.

---

20) Uygulama Yol Haritası (8 Hafta)

• Hafta 1–2: Veri sözlüğü; gelir–COGS–OPEX–bilanço birleşimi; PMV ve katkı marj hesapları.

• Hafta 3–4: FAVÖK/EBIT/net kâr köprüleri; LTV/CAC ve CCC; ROIC panel modeli.

• Hafta 5–6: COPQ–marj köprüsü; ürün/kanal kârlılık haritası; bütçe–varyans; duyarlılık tabloları.

• Hafta 7–8: Senaryo–stres; yatırım NPV/IRR; finansal pano v1; karar kartı kitaplığı.

• Sürekli: Sağlamlık testleri; mevsim–makro güncellemeleri; ROI ve nakit disiplin ritmi.

Finansal performans; geçmişi anlatan bir rapor değil, geleceği tasarlayan bir disiplindir. Jamovi ile finansı; pazar–ürün–kanal–operasyon–müşteri verileriyle aynı masada birleştirip, kâr–nakit–sermaye üçlüsünü nedensel olarak yönetebilirsiniz. Gelir büyümesini fiyat–karışım–hacim bileşenlerine ayırır, katkı marjını lojistik–indirim–iade gibi sürücülere bağlar, OPEX verimliliğini FAVÖK’e çevirir, ROIC’i CCC ve verim projeleriyle yükseltir, LTV/CAC ile sürdürülebilir büyümenin sınırlarını çizersiniz. Senaryo–stres ve yatırım NPV/IRR analizleriyle sermayeyi en çok değer yaratan hamlelere yönlendirir, köprü ve panolarla yönetim dilini etki (TL/pp) + güven aralığı + süre + sorumluformatında standartlaştırırsınız.

Son söz: Veriyi hikâyeye, hikâyeyi karara, kararı nakde çeviren bir finansal analiz sistemi; belirsizlikte yön bulmanın pusulasıdır. Jamovi, bu pusulayı hem teknik hem pratik kılar: tek dosyada şeffaf, tekrarlanabilir ve kanıta dayalı finans yönetimi.

Veri, modern dünyanın en değerli varlıklarından biri haline gelmiştir ve iş dünyasında, araştırmada ve karar verme süreçlerinde kritik bir rol oynamaktadır. Biz, veri analizi konusundaki tutkulu bir topluluk olarak, veri biliminin ve analizinin gücünü vurguluyoruz. Web sitemiz, işletmelerden akademisyenlere ve veri meraklılarına kadar herkesin veri analizi becerilerini geliştirmesine yardımcı olmayı amaçlayan bir kaynaktır. Misyonumuz, veri analizi sürecini anlaşılır ve erişilebilir hale getirmek, verilerin içinde gizlenen değeri açığa çıkarmak ve daha bilinçli kararlar almalarını desteklemektir.

Web sitemiz, geniş bir veri analizi yelpazesi sunmaktadır. Hangi sektörde olursanız olun veya hangi veri analizi aracını kullanıyorsanız kullanın, ihtiyaçlarınıza uygun hizmetler sunuyoruz. SPSS, R, Python, Excel veya diğer analiz araçlarını kullanarak veri madenciliği, hipotez testleri, regresyon analizi, zaman serisi tahmini, segmentasyon ve daha fazlasını içeren çeşitli analiz türlerini kapsarız. Ayrıca, öğrenmeyi kolaylaştırmak için zengin kaynaklar, öğreticiler ve interaktif araçlar sunuyoruz.