Jamovi ile Betimsel İstatistiksel Analizler ve Özetler

İstatistiksel analizlerin başlangıç noktası, veriyi tanımak ve anlamaktır. Bu amaçla kullanılan en temel yöntemlerden biri betimsel istatistiksel analiz (descriptive statistics) olarak bilinir. Jamovi, kullanıcı dostu arayüzüyle hem sayısal hem görsel açıdan zengin betimsel analiz ve veri özetleme araçları sunar. Bu yazıda, Jamovi ile betimsel istatistiksel analizlerin nasıl yapılacağı, sonuçların nasıl yorumlanacağı ve veri setinin nasıl keşfedileceği ayrıntılı şekilde anlatılacaktır.

---

Betimsel İstatistik Nedir?

Betimsel istatistik, bir veri kümesinin merkezi eğilimi, yayılımı, dağılımı ve frekanslarını özetlemeye yönelik yapılan analizleri içerir.

Temel Betimsel Ölçüler:

• Ortalama (Mean)

• Medyan (Median)

• Mod (Mode)

• Standart sapma (Standard deviation)

• Varyans (Variance)

• Minimum ve maksimum değerler

• Çeyrekler (Quartiles)

• Skewness ve kurtosis (çarpıklık ve basıklık)

---

Jamovi ile Betimsel Analiz Nasıl Yapılır?

1. Veriyi Yükleme

• CSV, Excel ya da SPSS formatında veri Jamovi’ye kolaylıkla aktarılabilir.

2. Descriptive Statistics Modülünü Kullanma

• Menüden Exploration → Descriptives sekmesi seçilir.

• Betimsel analiz yapılmak istenen değişkenler sağ tarafa sürüklenir.

3. Analiz Seçenekleri

• Statistics sekmesinden istenen ölçütler işaretlenebilir.

• Display sekmesinden tablolar ve grafikler özelleştirilebilir.

---

Örnek: Öğrenci Notları Üzerinden Analiz

Yorum: Veri hafif sola çarpık, dağılım normal dağılma eğiliminde.

---

Görsel Betimlemeler

Jamovi, verileri sadece sayısal değil, aynı zamanda grafiksel olarak da özetlemeye olanak tanır.

Yaygın Grafik Türleri:

• Histogram

• Boxplot (kutu grafiği)

• Dot plot

• Violin plot

• Bar chart (kategorik değişkenler için)

---

Betimsel İstatistikte Sıklık (Frequency) Tablosu

Özellikle kategorik değişkenlerde:

• Değişkenin her bir kategorisinde kaç adet gözlem olduğu

• Yüzde dağılımları

Jamovi’de Frequencies sekmesi bu tür analizler için kullanılır.

---

Çoklu Değişkenlerle Betimleme

Jamovi, birden fazla değişken için aynı anda betimleme yapmaya olanak tanır. Ayrıca değişken grupları arasında çapraz tablolar oluşturulabilir.

---

Betimsel Analiz ile Normal Dağılım Değerlendirmesi

Jamovi’de:

• Histogram ile dağılım görselleştirilebilir

• Shapiro-Wilk testi uygulanabilir

• Skewness ve kurtosis değerlendirilebilir

---

Betimsel Analizin Amacı

• Veri setindeki genel eğilimleri anlamak

• Veri temizliği ve doğruluğu hakkında fikir edinmek

• İleri analizler için temel hazırlamak

---

Rj ile Alternatif Hesaplama

Jamovi’nin Rj modülü sayesinde klasik summary() ve psych paketi fonksiyonları da kullanılabilir.

---

Betimsel Analiz Hatalarından Kaçınmak

• Tüm veri türleri için aynı ölçütleri kullanmak

• Aykırı değerleri görmezden gelmek

• Yalnızca ortalamaya bakarak yorum yapmak

• Grafiklerle sayısal verileri desteklememek

---

Sonuçların Yorumlanması

• Ortalama yüksek olabilir ama standart sapma da büyükse dağılım dağınıktır.

• Skewness pozitifse veri sağa çarpıktır.

• Medyan ve mod ortalamadan sapıyorsa, verinin simetrik olmadığı düşünülebilir.

---

Uygulama Önerisi: Sağlık Anketi Analizi

Bir hastanede yapılan memnuniyet anketinde:

• Ortalama memnuniyet skoru: 8.3 / 10

• Standart sapma: 1.2

• Skewness: -0.1

Yorum: Yüksek memnuniyet, normal dağılıma yakın bir yapı.

---

Sonuç

Betimsel istatistikler, veri analiz sürecinin en temel ve kritik adımlarındandır. Jamovi, bu süreci hem görsel hem sayısal olarak destekleyerek kullanıcıların veri hakkında derinlemesine bilgi edinmesini sağlar. Özellikle kullanıcı dostu arayüzü sayesinde istatistik bilgisi sınırlı kullanıcılar bile etkili analizler gerçekleştirebilir. Betimsel analiz, veri biliminin başlangıç noktasıdır ve bu temel doğru kurulmadıkça ileri analizlerde hata riski artar.

Veri, modern dünyanın en değerli varlıklarından biri haline gelmiştir ve iş dünyasında, araştırmada ve karar verme süreçlerinde kritik bir rol oynamaktadır. Biz, veri analizi konusundaki tutkulu bir topluluk olarak, veri biliminin ve analizinin gücünü vurguluyoruz. Web sitemiz, işletmelerden akademisyenlere ve veri meraklılarına kadar herkesin veri analizi becerilerini geliştirmesine yardımcı olmayı amaçlayan bir kaynaktır. Misyonumuz, veri analizi sürecini anlaşılır ve erişilebilir hale getirmek, verilerin içinde gizlenen değeri açığa çıkarmak ve daha bilinçli kararlar almalarını desteklemektir.

Web sitemiz, geniş bir veri analizi yelpazesi sunmaktadır. Hangi sektörde olursanız olun veya hangi veri analizi aracını kullanıyorsanız kullanın, ihtiyaçlarınıza uygun hizmetler sunuyoruz. SPSS, R, Python, Excel veya diğer analiz araçlarını kullanarak veri madenciliği, hipotez testleri, regresyon analizi, zaman serisi tahmini, segmentasyon ve daha fazlasını içeren çeşitli analiz türlerini kapsarız. Ayrıca, öğrenmeyi kolaylaştırmak için zengin kaynaklar, öğreticiler ve interaktif araçlar sunuyoruz.