Jamovi ile Finansal Hesap Analizi ve Raporlama

Finansal hesap analizi ve raporlama, işletmelerin nakit, gelir-gider, kârlılık ve likidite dinamiklerini sistematik biçimde ölçüp yorumlamasını sağlayan çekirdek bir yönetim fonksiyonudur. Gelir tablosu, bilanço, nakit akım tablosu ve özkaynak değişim tablosu gibi ana finansal raporlar; mali durumun anlık fotoğrafını sunmanın yanında, zaman içindeki eğilimleri ve riskleri görünür kılar. Ancak doğru kararlar alabilmek için yalnızca rapor üretmek yetmez; veriyi temizlemek, dönüştürmek, karşılaştırmak, görselleştirmek ve istatistiksel testlerle desteklemek gerekir. Açık kaynak yapısı ve kullanıcı dostu arayüzüyle jamovi, muhasebe/finans verilerini tek dosyada toplayıp dönüşümleri izlenebilir şekilde tutan, keşifsel analizden ileri modellemeye uzanan tekrarlanabilir bir çalışma ortamı sunar.

Bu yazı, jamovi ile finansal hesap analizi ve raporlamayı uçtan uca nasıl kurgulayabileceğinizi gösterir: veri mimarisi ve temizlik, ortak ölçü birimlerine dönüştürme (reelleştirme, kur çevrimi), oranlar ve endeksler, dikey-yatay analiz, eğilim (trend) ve mevsimsellik, kârlılık ve verimlilik göstergeleri, nakit akımı ve işletme sermayesi döngüsü, duyarlılık (what-if) ve stres testleri, mali performansın kıyaslanması (benchmarking), bütçe-sapma analizi, mali raporların paydaşlara anlaşılır şekilde sunulması. Her alt başlıkta pratik akış, örnek olay ve jamovi’de uygulanabilir adımlar yer alır. Son bölümde ise özellikle kapsamlı bir sonuç ve kurumsal uygulama yol haritası bulacaksınız.

1) Veri Mimarisi: Kaynakların Birleştirilmesi ve Dökümantasyon

Finansal veriler genellikle muhasebe yazılımı (CSV/XLSX), ERP ihracatları, banka ekstreleri, POS/online satış raporları ve stok/üretim sistemlerinden gelir. Jamovi’de Data → Open ile dosyaları içe aktarın, Add → Data ile birleştirme (join/merge) stratejinizi belirleyin. Compute ve Transform adımlarını “adım adı + amaç” notuyla kaydedin: “kur çevrimi (EUR→TRY)”, “TÜFE ile reelleştirme (2015=100)”, “muhasebe kodu sınıflandırma (COGS/SG&A/Diğer)”. Böylece her dönüşüm izlenebilir olur.

2) Hesap Planı Haritalama ve Standartlaştırma

Aynı kalem farklı şubelerde farklı adlarla kaydedilmiş olabilir. Jamovi’de Recode into New Variable ile hesap planını tek sınıflandırmaya oturtun:

• Gelir: Net satışlar, diğer gelirler

• Maliyet: Satışların maliyeti (COGS)

• Gider: Pazarlama, genel yönetim, AR-GE

• Finansman: Faiz, kur farkı

• Vergi
  Bu standart, oran ve endeks hesaplarını hatasız hale getirir.

3) Para Birimi, Fiyat Düzeyi ve Dönemlilik Düzeltmeleri

Çok para birimli şirketlerde kur çevrimi ve enflasyon düzeltmesi kaçınılmazdır. Jamovi Compute ile:

• Kur Çevrimi: Tüm kalemleri raporlama para birimine (örn. TRY) çevirin (ortalama/son gün kuru tercihlerini belgelerle notlayın).

• Reelleştirme: TÜFE endeksiyle gelir ve giderleri reel hale getirin.

• Dönemlilik: Ay/çeyrek/yıl bazında toplulaştırma kurallarını (sum/average) tutarlı uygulayın.

4) Dikey (Common-Size) ve Yatay (Trend) Analiz

Jamovi’de Compute ile ortak boyut oranlarını çıkarın:

• Gelir tablosu: COGS/Satış, Brüt Kâr/Satış, SG&A/Satış, Faaliyet Kârı/Satış

• Bilanço: Nakit/Toplam Aktif, Stoklar/Toplam Aktif, Kısa Vadeli Borç/Toplam Pasif
  Exploration → Descriptives ile dönemler arası yüzdeleri çizdirin; yatay analizde 12-aylık hareketli ortalama ve endeks (t0=100) serileri trendi berraklaştırır.

5) Kârlılık, Verimlilik ve Sermaye Getirisi Göstergeleri

Jamovi’de temel oranları “tek formül/tek değişken” mantığıyla hesaplayın:

• Kârlılık: Brüt marj, faaliyet marjı (EBIT/Satış), net marj

• Sermaye Getirileri: ROA (Net Kâr/Toplam Varlık), ROE (Net Kâr/Özkaynak)

• Verimlilik: Aktif devir hızı (Satış/Toplam Varlık), stok devir hızı, alacak devir hızı
  Bu oranların zaman içi grafikleri, mevsimsel dalgayı ve kırılmaları görünür kılar.

6) Likidite ve Borçluluk: Kısa-Uzun Vade Risk Resmi

• Likidite: Cari oran (Dönen Varlık/Kısa Vadeli Yükümlülük), Asit-test (Nakit+Men. Kıymet+Alacak)/KVY

• Borçluluk: Toplam Borç/Özkaynak, Faiz Karşılama (EBIT/Finansman Giderleri)
  Jamovi’de Exploration ve Plots ile bu oranların eşik bantlarını (örn. cari oran 1,2–2,0) grafikte gölgelendirerek “uyarı bölgesi”ni işaretleyin.

7) Nakit Akım Analizi ve İşletme Sermayesi Döngüsü

Nakit akım tablosunu faaliyet-yatırım-finansman akışlarına ayırın. Jamovi’de Compute ile:

• İşletme Sermayesi (İS): (Stok + Tic. Alacak – Tic. Borç)

• Dönüşüm Süresi: Stok günleri + Alacak günleri – Borç günleri
  Dönüşüm süresinin uzaması, nakit bağlama ve finansman yükü demektir. Line plot ile İS ve net nakit arasındaki boşalmayı/şişmeyi izleyin.

8) Bütçe–Gerçekleşen ve Sapma Analizi (Variance)

Jamovi’ye bütçe (plan) ve gerçekleşen (actual) verilerini ayrı sütunlar halinde alın:

• Sapma = Gerçekleşen – Bütçe

• Sapma (%) = Sapma / Bütçe
  Plots → Bar/Line ile departman bazında sapmaları görselleştirin. Büyük negatif sapmalar için “kök neden” etiketleri (fiyat, hacim, miks, verim) oluşturup Compute ile ayrıştırma serileri üretin.

9) Fiyat–Hacim–Miks (PVM) Ayrıştırması

Satış değişimini üç bileşene ayırın:

• Fiyat etkisi: Aynı miktarlarda yeni fiyat – eski fiyat

• Hacim etkisi: Yeni miktarlar – eski miktarlar (fiyat sabit)

• Miks etkisi: Ürün paylarındaki değişim
  Jamovi’de ürün bazlı tabloyu içe aktarın, Compute ile P, Q ve miks serilerini oluşturun. Stacked bar grafikle toplam farkın hangi bileşenlerden geldiğini yönetime açıkça gösterin.

10) Maliyet Analitiği: Sabit–Değişken Ayrımı ve Kırılma Noktası

Yarı değişken giderler (enerji, lojistik) için yüksek-düşük yöntemi veya regresyonla sabit/değişken bileşenleri ayırın. Jamovi Regression → Linear ile hacim (Q) karşısında toplam gider eğimini (b) ve sabiti (a) tahmin edin. Başabaş noktası (BEP):

BEP (adet)=Sabit GiderBirim Fiyat−Birim Deg˘is¸ken MaliyetBEP (adet)=Birim Fiyat−Birim Deg˘​is¸​ken MaliyetSabit Gider​

BEP’yi line plot üzerinde kârlılık bölgesi (üst) ve zarar bölgesi (alt) olarak gölgelendirin.

11) Ürün/Kanal Kârlılığı ve Müşteri Dilimleme

Ürün ve kanal bazlı brüt kâr ve katkı kârı hesaplayın. Jamovi’de Split by → Ürün/Kanal ile oranları otomatik özetleyin. Pareto (80/20) mantığı: Toplam kârın %80’ini getiren ilk %20 ürün/kanalı treemap grafiği ile vurgulayın. Düşük katkılı kalemler için fiyat, promosyon ya da ürün yaşam döngüsü stratejisi belirleyin.

12) Benchmarking: Sektör, Şube ve Dönem Karşılaştırmaları

Jamovi’de karşılaştırmalı tablolar (ör. Group → Şube) ile ROA, ROE, marj ve devir hızlarını kıyaslayın. Control chartyaklaşımıyla ortalama +/- 2σ bantları çizdirerek istatistiksel olarak “aykırı iyi/kötü” performansları işaretleyin; iyi uygulamaları yatay yayılım için etiketleyin.

13) Trend, Mevsimsellik ve İleriye Dönük Basit Projeksiyonlar

Satış ve maliyet serilerinde 12 aylık hareketli ortalama ve mevsimsel endeks hesaplayın. Jamovi’de Compute ile mevsimsellikten arındırılmış seri üretin. Basit projeksiyonlar için trend + mevsimsellik bileşimini ileriye kaydırarak 4 çeyreklik öngörü tablosu oluşturun (ileri ekonometrik tahmin için R eklentileri devreye alınabilir).

14) Duyarlılık (What-If) ve Stres Testleri

Yönetim kararlarının nakit/kârlılık etkisini görmek için parametre tabloları kurun:

• Fiyat ±%x, Hacim ±%y, Birim maliyet ±%z, Kur ±%k
  Jamovi’de Compute ile her senaryoda EBIT, EBITDA, Net Kâr, İşletme Sermayesi ve Nakit sonuçlarını yeniden hesaplatın. Scenario vs. Base fark grafikleri, karar toplantılarında tartışmayı hızlandırır.

15) Borç Vadesi, Faiz Yükü ve Kapsama Oranları

Borç envanterini (tutar, vade, faiz tipi) tabloya dökün. Jamovi’de weighted average cost of debt (WACD) hesaplayın; değişken faizli borçlar için “faiz +100 bp” stresini koşun. Faiz karşılama oranı (EBIT/Finansman Gideri) grafiğinde 1,5x–2,5x güven bantlarını işaretleyin. Vade dağılımını histogram ile sunun.

16) Nakit Dönüşüm Döngüsünün İyileştirilmesi: Uygulamalı Örnek

Örnek olay: Alacak günleri 82’den 65’e, stok günleri 74’ten 60’a indirildi. Jamovi’de Compute ile yeni döngü süresi ve serbest bırakılan nakit miktarını hesaplayın. Waterfall (şelale) grafiği ile “nereden nereye” nakit etkisini gösterin; pazarlık, süreç ve teknolojik önlemleri raporda listeleyin.

17) ESG ve Sürdürülebilirlik Metriklerinin Finansala Bağlanması

Enerji verimliliği yatırımı (CAPEX) → enerji gideri/ciro oranına, atık maliyeti/ciro oranına ve karbon yoğunluğuna etkisi. Jamovi’de öncesi–sonrası (pre-post) karşılaştırması ve basit DiD kurgulayın. Finansal raporlarda ESG göstergeleri için ek tablo oluşturun.

18) İç Kontrol ve Tutarlılık Testleri

Jamovi Compute ile kontrol eşitlikleri kurun:

• Gelir tablosu alt kalemleri → Net Satış ile tutarlı mı?

• Bilanço kalemleri → Aktif = Pasif sağlanıyor mu?

• Nakit akımı → Dönem Nakit Değişimi = Bilanço Nakit Farkı
  Hata yakalama için koşullu bayrak değişkenleri (0/1) ekleyin; raporda “tüm testler geçti” kartını verin.

19) Yönetim Panelleri ve Görsel Raporlama

Jamovi’nin grafik çıktıları ile aylık Yönetim Skor Kartı hazırlayın:

• Üst şerit: Satış, Brüt Marj, EBITDA, Net Kâr

• Oranlar: ROA, ROE, Cari Oran, Nakit Dönüşüm Süresi

• Risk: Borç/Özkaynak, Faiz Karşılama, Kur Duyarlılığı
  Renk kodları (yeşil-sarı-kırmızı) ve hedef çizgileriyle tek bakışta yorumlanabilir rapor üretin.

20) Denetim İzleri, Sürümleme ve Paydaş İletişimi

Her dönüşümü (kuralları, tarihler) belgeleyin. Jamovi dosyasını versiyonlayın (V1.2 – “kodu revizyonu; COGS sınıflandırması düzeltildi”). Dış paydaş (denetçi/banka/yatırımcı) için özet rapor ve ayrıntılı ekler hazırlayın: metodoloji, varsayımlar, veri kaynakları, sınırlılıklar.

21) Örnek Olay A: Marj Daralması – Kök Neden Analizi

Bir gıda perakendecisinde brüt marj %29’dan %24’e düştü. Jamovi’de PVM ayrıştırması: fiyat etkisi –0,7 puan, miks –2,1 puan, maliyet +0,2 puan. Çözüm: yüksek maliyetli SKU’larda fiyat revizyonu, düşük katkılı ürünlerin azaltılması, tedarikçi anlaşmalarının yeniden pazarlığı. 2 çeyrekte marj %26,5’e döndü.

22) Örnek Olay B: Nakit Sıkışması – Dönüşüm Döngüsü

Sanayi işletmesinde alacak günleri 95’e çıktı, nakit açığı büyüdü. Jamovi’de hedef 70 gün; what-if senaryosu 25 gün iyileştirmenin 22 milyon TL serbest nakit yaratacağını gösterdi. Uygulama: skontolu erken tahsilat, factoring, riskli müşteri limiti. 3 ayda döngü 72 güne indi.

23) Örnek Olay C: Borç Yeniden Yapılandırma – Faiz Şoku

Değişken faizli borçta +300 bp şok. Jamovi stres testi: Faiz karşılama 1,7x’den 1,2x’e düşüyor. Öneri: vade uzatma + sabit faizli dilime geçiş + maliyet azaltım programı. 6 ay sonra 1,9x seviyesine çıkış.

24) Sınırlılıklar ve Sağlamlık

Veri doğruluğu, muhasebe politikaları, tek seferlik kalemler ve mevsimsellik; yorumları etkiler. Jamovi’de alt örneklem (şube, ürün), alternatif ölçümler (farklı kur/deflatör), robust standart hatalar ve placebo dönemleriyle sonuçların yön/ölçek tutarlılığını sınayın.

Finansal hesap analizi ve raporlama, yalnızca rakamları yan yana dizmek değildir; nakit yaratma kapasitesinin, kârlılığın ve risklerin ortak bir dille anlaşılmasıdır. Bu ortak dil; veri doğruluğu, yöntem tutarlılığı, görsel anlatım ve karar bağlamı olmadan eksik kalır. Jamovi, bu dört unsuru tek bir akışta birleştirir: veriyi düzenli içe aktarır ve dönüştürür; oranlar, endeksler ve karşılaştırmalarla performansı çerçeveye alır; duyarlılık ve stres testleriyle belirsizliği sayısallaştırır; görsel panellerle bulguları paydaş dostu bir rapora dönüştürür.

Stratejik yönetim açısından bakıldığında, finansal analiz üç katmandan oluşur: (1) Operasyonel verimlilik, (2) Sermaye disiplini, (3) Risk dayanıklılığı. Jamovi, operasyonel katmanda kârlılık ve verimlilik oranlarını, stok/alacak devir hızlarını ve maliyet davranışlarını anında görselleştirir. Bu sayede marj daralmasını “fiyat mı, miks mi, maliyet mi?” diye ayrıştıran PVM çerçevesi somut karar noktaları yaratır: hangi SKU’yu revize edeceğiz, hangi kanal promosyonu durdurulmalı, hangi süreç darboğazı marjı eziyor?

Sermaye disiplininde odak, ROIC–WACC ilişkisine kayar: yaratılan getirinin sermaye maliyetini aşıp aşmadığını görmek gerekir. Jamovi’de ROA/ROE/EBITDA’yi WACD ve (varsa) özsermaye maliyeti varsayımlarıyla birlikte raporlamak, yatırımların “değer yaratma” testini görünür kılar. Proje/ürün/kanal bazında katkı kârı–sermaye bağlama kıyaslaması, kaynakların en yüksek marjinal getirili alanlara yönelmesini kolaylaştırır.

Risk dayanıklılığı ise likidite tamponu, vade yapısı, faiz ve kur duyarlılığı üzerinden okunur. Jamovi’nin senaryo ve stres testleri, “faiz +200 bp, kur +%10, hacim –%5” paketinin EBITDA, net kâr ve nakit üzerindeki etkisini dakikalar içinde ortaya koyar. Bu, yalnızca finans biriminin değil, satış, tedarik, üretim ve yatırım ekiplerinin de ortak bir risk haritasında buluşmasını sağlar. Hangi sözleşme sabitleştirilmeli, hangi borç dilimi sabite çevrilmeli, hangi müşteri segmentinde kredi politikası güncellenmeli? Yanıtlar, varsayımlarıyla birlikte sayısallaştırılmış bir tabloda tartışılır.

Kurumsal raporlama perspektifinden, jamovi ile oluşturulan yönetim panelleri şeffaflık ve hesap verebilirlik üretir. Üst yönetim ve yatırımcılar için tek bakışta okunabilir skor kartları; departmanlar arası kıyaslamayı kör değil, veri temelli hale getirir. İyi performans gösteren şubeler/ürünler çıplak gözle değil, istatistiksel olarak “aykırı iyi” etiketiyle tanımlanır; bu uygulamalar yatayda hızla ölçeklenir. Kötü performanslarda ise “kök neden–eylem planı–zaman çizelgesi” üçlüsü rapora işletilir; süreç iyileştirme ve maliyet projeleri anekdot değil, ölçülebilir taahhüt haline gelir.

Jamovi’nin asıl gücü, tekrarlanabilirlik ve kurumsal hafıza yaratmasıdır. Dönüşümlerin ve hesapların dosyanın içinde iz bırakması; yeni dönem verileri geldiğinde aynı analizi bir tıkla yeniden üretmeyi mümkün kılar. Bu, denetim süreçlerinde güven verir; banka ve yatırımcı sunumlarında metodun tutarlılığına kanıt sağlar. Üstelik açık kaynaklı doğa, analitik boru hattının (içe aktar–dönüştür–keşfet–model–rapor) kurum içinde standartlaşmasını kolaylaştırır; bilgi kişilere değil, süreçlere bağlanır.

Elbette finansal analiz tek doğru üretmez. Muhasebe politika tercihleri, yeniden sınıflandırmalar, tek seferlik kalemler ve mevsimsellik sonuçları çarpıtabilir. Bu yüzden jamovi akışının ayrılmaz parçaları sınırlılık notları, robust hatlar, alt dönem karşılaştırmaları ve (gerekirse) alternatif ölçü tanımlarıdır. Amaç, pürüzsüz bir tablo çizmek değil; belirsizliği yönetmektir. Belirsizliği yöneten kurum, sürprizlere daha az açık, fırsatları daha hızlı yakalayan kurumdur.

Son kertede, finansal hesap analizi ve raporlama bir iletişim işidir. Yönetim kurulundan saha ekiplerine, denetçiden yatırımcıya kadar herkesin aynı sayfada buluşması; ortak kavramlar, tutarlı oranlar ve net görsellerle olur. Jamovi ile kuracağınız standart:

1. Veriyi tek dosyada toplayın ve dönüşümleri kaydedin.

2. Dikey-yatay analizleri ve kilit oran panellerini sabitleyin.

3. PVM, BEP, nakit dönüşüm, borç vade ve faiz duyarlılığını her dönemde otomatik hesaplayın.

4. Bütçe-sapma ve senaryo/stres testlerini yönetim takvimine bağlayın.

5. Raporun sonuna sınırlılıklar ve metodoloji eklerini koyun; güveni veriye dayalı inşa edin.

Bu yaklaşım, finansal sonuçları yalnız “geçmişin raporu” olmaktan çıkarır; geleceğin karar altyapısı haline getirir. Jamovi, bu dönüşümün pratik ve ölçeklenebilir aracıdır: hızlı, şeffaf, izlenebilir. Gerek kâr marjı yönetiminde, gerek nakit döngüsünün hızlandırılmasında, gerek borç ve faiz risklerinin dengelenmesinde; doğru tasarlanmış bir jamovi akışı, şirketinizi ölç-öğren-iyileştir döngüsüne sokar. Sonuç, daha sağlam bilançolar, öngörülebilir nakit akışları ve daha güvenilir paydaş ilişkileridir.

Veri, modern dünyanın en değerli varlıklarından biri haline gelmiştir ve iş dünyasında, araştırmada ve karar verme süreçlerinde kritik bir rol oynamaktadır. Biz, veri analizi konusundaki tutkulu bir topluluk olarak, veri biliminin ve analizinin gücünü vurguluyoruz. Web sitemiz, işletmelerden akademisyenlere ve veri meraklılarına kadar herkesin veri analizi becerilerini geliştirmesine yardımcı olmayı amaçlayan bir kaynaktır. Misyonumuz, veri analizi sürecini anlaşılır ve erişilebilir hale getirmek, verilerin içinde gizlenen değeri açığa çıkarmak ve daha bilinçli kararlar almalarını desteklemektir.

Web sitemiz, geniş bir veri analizi yelpazesi sunmaktadır. Hangi sektörde olursanız olun veya hangi veri analizi aracını kullanıyorsanız kullanın, ihtiyaçlarınıza uygun hizmetler sunuyoruz. SPSS, R, Python, Excel veya diğer analiz araçlarını kullanarak veri madenciliği, hipotez testleri, regresyon analizi, zaman serisi tahmini, segmentasyon ve daha fazlasını içeren çeşitli analiz türlerini kapsarız. Ayrıca, öğrenmeyi kolaylaştırmak için zengin kaynaklar, öğreticiler ve interaktif araçlar sunuyoruz.