Jamovi ile İşletme İnovasyon ve Yenilik Analizleri

İnovasyon; sadece “yeni fikir” değil, müşteri ve işletme sonuçlarına ölçülebilir katkı üreten bir sistemtir. Bu sistem; fikir üretme, önceliklendirme, doğrulama, ürünleştirme, ölçekleme ve portföy dengeleme adımlarının bir ölç–öğren–karar–yatırım döngüsünde akmasıyla işler. Pazarda belirsizlik arttıkça, “büyük lansman” mantığı yerini sürekli deneyve kanıta dayalı ürün stratejisine bırakıyor. Amaç, “ne çalışıyor?”u en kısa yoldan bulmak; “neden çalıştığını” istatistiksel olarak doğrulamak; “nasıl ölçekleneceğini” finansal ve operasyonel kenarlara bağlamaktır.

1) Veri Mimarisi: Fikirden Sonuca Tek Hatta

Tablolar:

• Fikir ve hipotezler: problem ifadesi, varsayım (hipotez), hedef persona, çözüm eskizi, başarı kriteri (H0/H1), deney/prototip bağlantısı.

• Araştırma ve içgörü: müşteri röportajları (kodlu temalar), anket maddeleri (PSF, NPS-öncülleri), şikâyet/çağrı temaları, VOC (voice of customer).

• Deney/A-B: varyant (A/B/…); ölçülen KPI (tıklama, kayıt, sepet, aktivasyon, retention), örneklem, güç, MDE, süre, mevsim.

• Ürün kullanım & kohort: günlük/haftalık aktif, 7/30/90g elde tutma, özellik kullanım sayısı–çeşidi, derin kullanım skoru.

• Satış–fiyat–kampanya: fiyat, indirim, kanal, sepet, iade; kampanya UTM; medya/adstock.

• Kalite & operasyon: FPY, COPQ (hata/yeniden işleme/iade), lead time, teslim hatası, sürüm hataları.

• Finans: katkı kârı, marj, LTV, CAC, geri ödeme süresi.

• IP/Patent: başvuru sayısı, tür, ülke, atıf; lisans geliri.

Jamovi adımı: Data → Open ile tabloları içe alın; Merge/Join ile kullanıcı/ekip–zaman–ürün/özellik anahtarını kurun. Compute ile z-skor, pencere değişkenleri (hareketli ortalama), gecikmeler (özellik t−1 → NPS t), adstock (medya), cohort (ilk kullanım tarihi). Not sütununda dönüşümleri ve ölçüm sözlüğünü belgeleyin.

---

2) Problem–Çözüm ve Ürün–Pazar Uyumu (PSF/PMF)

Metrikler:

• PSF skorları: “Sorun aciliyeti”, “mevcut çözüm memnuniyetsizliği”, “deneme isteği”.

• PMF göstergeleri: elde tutma (retention) eğrisi plato, NPS, organik büyüme payı, “ürün yoksa üzülürüm” oranı.
  Jamovi:

• Factor → EFA ile PSF maddeleri; Cronbach α ≥0,70.

• OLS/Logit: aktif kullanıcı = f(PSF, kanal, fiyat denemesi).

• Survival/Cox (R eklentisi): terk süresi = f(ilk değer anı, eğitim, fiyat).
  Karar: “PSF +1σ → 60g elde tutma +4,8 p; onboarding turu ekleyip hızlandır.”

---

3) Fikir–Hipotez–Kanıt Zinciri: Kanıta Dayalı Boru Hattı

Şablon sütunları: Hipotez, ölçülecek metrik, başarı eşiği (MDE), deney türü, beklenen etki, sonuç, karar (ölçekle/döndür/bırak).
Jamovi: Fikir tablosunu içe al; ısıl harita (kümelenmiş) ile “en çok değer üreten hipotezler”.
Örnek: “Sosyal kanıt bileşeni (uzman yorumu) → kayıt +%7; etki istikrarlı → ölçekle.”

---

4) Deney Tasarımı ve A/B: Güç–MDE–Süre

Metrikler: dönüşüm oranı, ortalama sepet, aktivasyon, 7/30g elde tutma, hatalı adım oranı.
Jamovi:

• T-Tests/ANOVA ve Güç Analizi; MDE ve örneklem hesabı.

• Logit/OLS: varyant etkisi; heterojenlik (segment×varyant).
  Örnek: “Başlıkta sayı+kanıt yaklaşımı → aktivasyon +%10 (g.a. [6;14]); mobil segmentte etki +%15.”

---

5) Fiyat–Özellik–Tasarım Tercihi: Conjoint / Discrete Choice

Amaç: Hangi özellik/fiyat kombinasyonu en yüksek tercih–satın alma niyetini getirir?
Jamovi (R eklentisiyle): Conjoint/choice verisini içe alın; part-worth ve WTP (ödeme isteği) tahmin edin.
Karar: “Hızlı teslim +₺10 WTP; premium destek +₺6; rengin etkisi sınırlı. Paket A (hızlı teslim+düşük gürültü) → tercih +%x.”

---

6) Ürün Kullanım Kohortları ve Yaşam Eğrisi

Göstergeler: 7/30/90g retention, oturum süresi, özellik çeşitliliği, derin kullanım skoru, churn nedenleri.
Jamovi:

• Kohort ısı haritası (satır: cohort, sütun: gün/hafta, değer: aktiflik),

• OLS/Logit: retention = f(onboarding, eğitim, fiyat, kanal, özellik kullanımı).
  Karar: “İlk 3 gün eğitim tamamlama +%20 → 30g retention +3,2 p.”

---

7) Özellik (Feature) Mezarlığı ve ROI

Metrikler: özellik kullanım oranı, katkı (NPS/gelir/elde tutma), bakım maliyeti, hata katkısı.
Jamovi:

• OLS/Mediation: özellik → (kullanım derinliği) → NPS/gelir.

• Şelale: marj farkına özellik katkıları.
  Karar: “Kullanımı <%5 ve hata maliyeti yüksek 3 özellik kaldırılır; bakım bütçesi ‘değer üreten’ özelliğe kaydırılır.”

---

8) Kalite (COPQ) – İnovasyon Köprüsü

Hipotez: Hataları azaltan tasarım/gamzeler (design-to-quality) COPQ’yu düşürür; NPS ve marj artar.
Jamovi:

• OLS: COPQ = f(hata sınıfı, yeni tasarım, süreç adım sayısı).

• DiD: yeni tasarım sonrası iade ve COPQ farkı; paralel eğilim şart.
  Karar: “Yeni bağlantı geometrisi → iade −%18; COPQ −₺x/ay; ölçeklendir.”

---

9) Ar-Ge Verimliliği, TRL ve Çıktı–Sonuç

Metrikler: TRL (teknoloji olgunluk seviyesi), sprint verimi, prototip döngü süresi, başarısızlık oranı, patent/atıf, teknik borç.
Jamovi:

• Poisson/NegBin: patent sayısı = f(TRL, ekip deneyimi, işbirliği),

• OLS: prototip süresi = f(ekip yükü, araç seti, tedarik gecikme).
  Karar: Tasarım otomasyonu ve modüler platform → prototip süresi −%y, etki büyüklüğü +g.a.

---

10) Açık İnovasyon ve Tedarikçi/Start-up Etkisi

Metrikler: dış ortak proje sayısı, co-creation skoru, tedarikçi denetim–yetkinlik, POC→pilot→ölçek dönüşüm oranları.
Jamovi:

• Logit: POC→pilot (1/0) = f(ortak yetkinlik, ürün–pazar fit, satın alma desteği).

• DiD: ortaklı programa katılan birimlerin inovasyon çıktıları.
  Karar: “Start-up eşleştirmesi + iç sponsor şart; satın alma ‘hızlı şerit’ protokolü.”

---

11) Portföy Dengeleme ve Gerçek Opsiyon

Amaç: Keşif (explore)–kârlı ölçek (exploit) dengesini ölçmek.
Metrikler: pay (% keşif), beklenen NPV, varyans, korelasyon, sinerji/dışlama.
Jamovi:

• Monte Carlo (R eklentisi): proje NPV dağılımları → P5–P95;

• Verim sınırı (efficient frontier) benzeri grafik: risk (σ) – getiri (NPV).
  Karar: “Keşif ≥%20 portföy; ‘gerçek opsiyon’ mantığıyla küçük–hızlı denemeler.”

---

12) Müşteri Deneyimi (CX) ve İnovasyon Etkisi

Metrikler: NPS, CSAT, ilk seferde doğru (FTF), çözüm süresi, şikâyet temaları.
Jamovi:

• Mediation: yeni özellik → (kullanım derinliği/FTF) → NPS.

• OLS: NPS = f(teslim süresi, tasarım değişimi, destek kalitesi).
  Karar: “Self-servis iş akışı NPS +3,1 p; çağrı yükü −%12.”

---

13) Fiyatlandırma İnovasyonu: Değer Temelli ve Paketler

Metrikler: WTP, sepet, iade, churn, fiyat elastikiyeti, paket dönüşümü.
Jamovi:

• Conjoint/choice ile WTP;

• Logit/OLS: churn/gelir = f(fiyat, paket, özellik.
  Karar: Değerli özellikleri tek pakete kilitlemek yerine modüler eklenti; churn düşer, ARPU artar.

---

14) Ürün–Süreç İnovasyonu ve Operasyon

Metrikler: lead time, FPY, hurda, otomasyon oranı, iş yükü.
Jamovi:

• DiD: süreç inovasyonu (ör. otomatik test) sonrası FPY ve lead time;

• OLS: marj = f(otomasyon, FPY, hacim.
  Karar: Otomatik test kapsaması %70→%90: FPY +%x, marj +y pp.

---

15) Platform ve Ağ Etkileri

Metrikler: iki-taraflı kullanıcı sayıları, eşleşme oranı, içerik üretimi, davet katsayısı (k), viral katsayı, platform kalite endeksi.
Jamovi:

• Logit/OLS: eşleşme oranı = f(kalite, moderasyon, arama).

• Mediation: davet → (ağ yoğunluğu) → retention/ARPU.
  Karar: “Kürasyon + kalite sinyalleri → k +0,1; retention +1,5 p.”

---

16) Patent–IP Stratejisi ve Teknoloji Koridoru

Metrikler: patent başvurusu/atıf, aile ülkeler, savunma/taarruz oranı, lisans geliri.
Jamovi:

• Poisson: atıf sayısı = f(teknoloji sınıfı, ekip ağ merkeziliği).

• OLS: lisans geliri = f(atıf, pazar büyüklüğü, koruma kapsamı).
  Karar: “Temel mimari için aile genişlet; atıl patentleri lisansla/elden çıkar.”

---

17) İnovasyon–Finans Köprüsü: LTV/CAC, ROI ve Geri Ödeme

Metrikler: LTV, CAC, ARPU, churn, geri ödeme (payback), katkı kârı.
Jamovi:

• OLS/Logit: churn = f(özellik değeri, fiyat, destek kalitesi).

• Mediation: özellik → (retention) → LTV.
  Karar: “Özellik X retention +2,3 p → LTV +₺y; CAC aynıysa ROI >1,5.”

---

18) Risk–Senaryo: Lansman ve Tedarik Şokları

Şoklar: tedarik gecikmesi +7 gün, talep −%10, kur +%12, kritik hata, rakip lansmanı.
Jamovi: Baz vs şok: NPS, ARPU, marj, COPQ, lead time; karar kartı: hangi kaldıraç (yedek tedarik, emniyet stoğu, hotfix planı, fiyat adımı, telafi paketi) hangi metriği nasıl düzeltir?

---

19) Yönetim Panosu: Tek Sayfada İnovasyon

Kutular: PSF/PMF endeksleri, A/B sonuçları, conjoint WTP, 7/30/90g retention, özellik katkıları ve mezarlık, COPQ ve NPS köprüsü, TRL–prototip döngü süresi, açık inovasyon dönüşüm oranı, portföy risk–getiri, LTV/CAC, patent/atıf, senaryo etkileri.
Görsel dil: ısıl harita (kohort ve fikir etkisi), radar (değer boyutları), su şelalesi (marj farkına katkılar), kontrol grafiği(trend), P5–P95 şerit (portföy belirsizliği).

---

20) Sağlamlık, Etik ve Sınırlılıklar

• Ölçüm: anket önyargısı, bot trafik, UTM/parçalanmış veri, denetimsiz A/B.

• Seçilim/endojenlik: heavy-user etkisi, fiyat–talep eşanlılığı.

• Nedensellik: DiD ve lead–lag, placebo dönem/özellik; robust (HC/White) hatalar, VIF; alt örneklem (kanal/bölge).

• Etik: deneylerde şeffaflık, gizlilik, onay; savunmasız gruplar.
  Jamovi protokolü: Varsayımları Not’ta açık yazın; deney kayıtları ve karar özetlerini audit trail ile saklayın.

İnovasyon, “yaratıcı fikirler”in toplamı değil; kanıtla yönetilen kararların toplamıdır. Temel soru şudur: Hangi problem için hangi çözüm, hangi müşteride hangi davranışı değiştirerek hangi iş sonucunu üretir ve bu sonuç ne kadar ölçeklenir?Bu soruyu istikrarlı biçimde yanıtlayan bir kurum, riskini yönetir, öğrenmesini hızlandırır, sermayesini doğru yere bağlar ve kalıcı rekabet avantajı yaratır.

Jamovi, bu yaklaşımı somutlaştırır:

1. PSF/PMF ve içgörü: Cronbach α ve EFA ile güvenilir, anlaşılır endeksler; retention ve NPS ile köprü.

2. Deney ve fiyat–özellik: A/B ve conjoint ile etkileri sayıya dökme; güç ve MDE ile doğru örneklem.

3. Kullanım ve özellik portföyü: kohort ısı haritası, feature mezarlığı, bakım–değer dengesi.

4. Kalite ve finans: COPQ–NPS–marj köprüsü; LTV/CAC ve ROI; geri ödeme süresi.

5. Ar-Ge ve açık inovasyon: TRL, prototip süresi, patent–atıf; start-up/tedarikçi dönüşümü.

6. Portföy ve opsiyon: Monte Carlo ile risk–getiri; keşif/ölçek dengesi; senaryo–stres testleri.

7. Sağlamlık ve etik: placebo, lead–lag, robust hatalar; veri gizliliği ve adil deneyler.

8. Yürütme ve pano: tek sayfa inovasyon panosu, karar kartları (etki TL/pp, g.a., süre, sorumlu), haftalık ritim.

Uygulama yol haritası (8 hafta):

• Hafta 1–2: Veri akışı, PSF/PMF anketi, sözlük; kohort ve kullanım tabloları.

• Hafta 3–4: A/B altyapısı; güç–MDE şablonları; ilk conjoint/choice çalışması.

• Hafta 5–6: COPQ–NPS–marj köprüsü; feature mezarlığı; TRL ve prototip verimi; açık inovasyon pilotu.

• Hafta 7–8: Portföy Monte Carlo ve senaryo; inovasyon panosu v1; karar kartları; sağlamlık–etik kontrol listesi.

• Sürekli: Deney kitaplığı, öğrenme notları, IP stratejisi ve ROI takip; “başarısızlıkta öğrenme” ritüeli.

Son söz: Veriyi hikâyeye, hikâyeyi deneye, deneyi karara, kararı ölçeğe çeviren bir inovasyon sistemi; bütçeyi sezgiye değil kanıta yatırır. Jamovi ile inovasyon, “bir kerelik büyük fikriniz”den, tekrarlanabilir büyüme makinesine dönüşür.

Veri, modern dünyanın en değerli varlıklarından biri haline gelmiştir ve iş dünyasında, araştırmada ve karar verme süreçlerinde kritik bir rol oynamaktadır. Biz, veri analizi konusundaki tutkulu bir topluluk olarak, veri biliminin ve analizinin gücünü vurguluyoruz. Web sitemiz, işletmelerden akademisyenlere ve veri meraklılarına kadar herkesin veri analizi becerilerini geliştirmesine yardımcı olmayı amaçlayan bir kaynaktır. Misyonumuz, veri analizi sürecini anlaşılır ve erişilebilir hale getirmek, verilerin içinde gizlenen değeri açığa çıkarmak ve daha bilinçli kararlar almalarını desteklemektir.

Web sitemiz, geniş bir veri analizi yelpazesi sunmaktadır. Hangi sektörde olursanız olun veya hangi veri analizi aracını kullanıyorsanız kullanın, ihtiyaçlarınıza uygun hizmetler sunuyoruz. SPSS, R, Python, Excel veya diğer analiz araçlarını kullanarak veri madenciliği, hipotez testleri, regresyon analizi, zaman serisi tahmini, segmentasyon ve daha fazlasını içeren çeşitli analiz türlerini kapsarız. Ayrıca, öğrenmeyi kolaylaştırmak için zengin kaynaklar, öğreticiler ve interaktif araçlar sunuyoruz.