Jamovi ile İşletme Operasyon Analizleri

Operasyon yönetimi, “doğru ürünü/servisi, doğru yerde, doğru zamanda ve doğru maliyetle” sunma disiplinidir. Bu disiplinin özü; akış (flow), kalite, maliyet ve esneklik hedeflerinin, veriye dayalı kararlarla eşzamanlı yönetilmesidir. Satın alma, planlama, üretim, bakım, kalite güvencesi, depo–lojistik ve müşteri teslimi zinciri boyunca küçük sürtünmeler büyük maliyetlere dönüşür: israf, darboğaz, fazladan stok, gecikme, yeniden işleme, iade ve duruş maliyetleri…

1) Veri Mimarisi: Operasyonun sinir sistemi

Tablolar:

• Talep–Sipariş: SKU, miktar, teslim tarihi, kanal, promosyon, iade nedeni.

• Planlama–Kapasite: vardiya, çizelge, kaynak (insan/makine), çevrim süresi (CT), kurulum (setup), parti büyüklüğü.

• Üretim–MES: istasyon logları, OEE (Availability–Performance–Quality), duruş kodları ve süreleri, hurda/yeniden işleme.

• Kalite: kontrol sonuçları, FPY, test hataları, müşteri şikâyet temaları.

• Tedarik–Satın Alma: teslim süresi, uygunluk, denetim skoru, fiyat, hat oranı.

• Depo–WMS: stok seviyesi, yaşlandırma, konum, seç–yerleştir (pick/putaway) süreleri, sipariş birleştirme.

• Lojistik: rota, navlun, transit süre, teslim doğruluğu, OTIF.

• Bakım–Arıza: arıza kayıtları, MTBF/MTTR, bakım planı, yağ/ titreşim analizi.

• İSG–Çevre: kaza, yakın kaza, atık/enerji/su tüketimi.

Jamovi adımı: Data → Open ile tabloları içe alın; Merge/Join ile zaman–tesis/hat/istasyon–SKU/kanal anahtarını kurun. Compute ile z-skor, hareketli ortalama ve σ, OEE bileşenleri, yoğunluk metrikleri (enerji/ürün, GHG/ürün), duruş yoğunluğu, stok devir hızı, DIO/DSO/DPO; Not sütununda dönüşüm sözlüğü ve veri kaynağı.

---

2) Talep Analizi ve Planlama Sinyalleri

Metrikler: sipariş giriş hızı, talep volatilitesi, promosyon etkisi, mevsim.
Jamovi:

• Zaman-serisi keşfi: hareketli ortalama, mevsimsel indeks;

• OLS: talep = f(promosyon, fiyat, sezon, kanal, rakip olayı).
  Karar: Yüksek volatil SKUlarda kısa dondurma penceresi, güvenlik stoğu; düşük volatil SKU’larda daha uzun parti.

---

3) Kapasite ve Çizelgeleme: İş yükünü nefeslendir

Metrikler: vardiya, yük (rölatif), CT, setup, WIP, darboğaz istasyonu.
Jamovi:

• OLS: kuyruk gecikmesi = f(CT, setup, yük, WIP).

• DiD: yeni çizelge kuralı (ör. SMED) sonrası bekleme farkı.
  Karar: SMED ile setup→CT oranını düşür; darboğaz istasyona ekip/ vardiya; parti büyüklüğünü yeniden ayarla.

---

4) OEE (A×P×Q) ve Duruş Analizi

Metrikler: Availability (planlı–plansız duruş), Performance (hız kaybı), Quality (FPY).
Jamovi:

• Poisson/NegBin: duruş sayısı = f(bakım planı, operatör deneyimi, ortam, vardiya).

• OLS: OEE = f(duruş yoğunluğu, hız kaybı, FPY).
  Karar: İlk üç duruş nedeni için kök neden–aksiyon; hız kaybında standart iş ve yerleşim iyileştirme.

---

5) Kalite: FPY, COPQ ve hataların etiği

Metrikler: FPY, hatalı parça oranı, iade, COPQ (hurda+yeniden işleme+garanti).
Jamovi:

• Logit/OLS: hatalı parça(1/0) = f(istasyon, tedarik lotu, sıcaklık/nem, operatör, setup).

• DiD: kalite kapısı/oto-test sonrası FPY farkı.
  Karar: Kritik süreçlere otomatik test; Poka-Yoke; tedarik lotu izlenebilirliği; COPQ şelalesiyle yönetim.

---

6) Stok, MRP ve Devir Hızı

Metrikler: devir hızı, DIO, stok-outs, obsolescence, güvenlik stoğu, MRP uyarıları.
Jamovi:

• Logit: stok-out(1/0) = f(talep volatilitesi, tedarik lead time, güvenlik stoğu, parti büyüklüğü).

• OLS: DIO = f(MRP parametreleri, ABC sınıfı, kampanya.
  Karar: A sınıfı için sık gözden geçirme ve sık teslim; B/C sınıflarında ekonomik parti + tampon.

---

7) Tedarikçi Performansı ve Risk

Metrikler: teslim uygunluğu, hat oranı, denetim skoru, düzeltici faaliyet süresi, alternatif kaynak.
Jamovi:

• OLS: OTIF = f(tedarikçi uygunluğu, rotalama, gümrük, hava/grev göstergeleri).

• DiD: sürdürülebilirlik/kalite kriteri eklenmesi sonrası hat oranı.
  Karar: Skoru düşük tedarikçiye gelişim planı + şartlı kullanım; kritik parçada çift kaynak.

---

8) Depo ve WMS: Seç–Yerleştir Verimliliği

Metrikler: pick süresi, putaway süresi, toplama hatası, konum doluluk, sipariş birleştirme oranı.
Jamovi:

• OLS: sipariş başı süre = f(layout, toplama yöntemi, SKU popülerliği, dalga boyutu).

• A/B: toplama yöntemi (zone vs batch) ve etiket optimizasyonu.
  Karar: ABC + slotting; batch+wave toplama; hızlı dönenler “altın üçgen”e.

---

9) Lojistik ve OTIF: Müşteri sözünü tutmak

Metrikler: planlanan/gerçek teslim süresi, OTIF, navlun, taşıyıcı performansı, iade lojistiği.
Jamovi:

• OLS: gecikme günü = f(rota, taşıyıcı, gümrük, hava, konsolidasyon).

• Logit: OTIF başarısız(1/0) = f(paket tipi, yükleme penceresi, taşıyıcı.
  Karar: Rota konsolidasyonunu talep piki dışına; kritik SLA için ekspres; iade lojistiğinde ön onay ve toplama noktası.

---

10) Bakım Stratejileri: Reaktif → Önleyici → Koşullu

Metrikler: arıza sayısı, MTBF, MTTR, bakım penceresi, koşullu sinyaller (titreşim, sıcaklık, yağ).
Jamovi:

• Cox/Weibull (R eklentisi): arızaya kadar süre = f(kullanım, ortam, bakım sıklığı).

• Poisson: arıza sayısı = f(planlı bakım, operatör deneyimi.
  Karar: Kritik ekipmanda koşullu bakım (CM); yedek parça kritiklik A/B/C; MTBF artışı için kök neden.

---

11) İş Güvenliği ve Çevresel Göstergeler

Metrikler: kaza sıklığı/şiddeti, yakın kaza, enerji/su/atık/GHG yoğunluğu.
Jamovi:

• Poisson: kaza sayısı = f(eğitim, çalışma saati, sıcak iş izinleri, vardiya).

• OLS: GHG yoğunluğu = f(enerji karması, verimlilik projeleri.
  Karar: Yakın kaza bildirimini teşvik; sıcak iş izni disiplini; yenilenebilir satın alma + verimlilik.

---

12) Yalın–Altı Sigma: İsrafı görünür kılmak

Metrikler: 8 israf (bekleme, taşıma, stok, hareket, fazla üretim…), sigma seviyesi, CT/DT (değer katan/katrmayan).
Jamovi:

• Öncesi–sonrası: adım sayısı, bekleme süresi, FPY.

• Mediation: standart iş → (değişkenlik düşüşü) → CT azalımı.
  Karar: Değer akış haritasındaki kırmızı kutulara Kaizen; ölçülen CT/DT hedefleri.

---

13) Darboğaz ve Hat Dengeleme

Metrikler: istasyon başı CT, yük, bekleme, dengeleme kaybı.
Jamovi:

• OLS: WIP/kuşak = f(darboğaz CT, hat dengeleme indeksi).

• DiD: yeni hat sırası sonrası bekleme farkı.
  Karar: Takt time’a hizalama; iş paylaştırma; çok becerili operatörlerle esnek hücre.

---

14) Süreç Simülasyonu ve Kuyruk Mantığı (Lite)

Amaç: Ayrık olay simülasyonu yerine analitik yaklaşımla hızlı senaryo.
Jamovi:

• Giriş hızı, servis hızı, varyans; Little Yasası (WIP = λ×CT) ve M/M/1 benzeri tahminler.

• “Talep +%10, CT +%5” → WIP ve bekleme etkisi tablo.
  Karar: Piki karşılamak için geçici kapasite ve parti küçültme.

---

15) IoT/SCADA Sinyalleri: Gerçek zamanın faydası

Metrikler: titreşim, ısı, akım, hız, tork; sensör alarmı, veri kesinti oranı.
Jamovi:

• Anomali bayrakları: z>3σ; EWMA kontrol grafikleri.

• Logit: arıza(1/0) = f(sinyal istatistikleri).
  Karar: Sinyal eşiklerini yalancı alarma karşı kalibre et; CM planını sinyal temelli güncelle.

---

16) Siparişten Tahsilata (O2C): Uçtan uca akış

Metrikler: sipariş doğruluğu, onay süresi, toplama–paketleme, teslim, faturalama, tahsilat gecikmesi.
Jamovi:

• Şelale: toplam çevrim süresine adım katkıları.

• OLS: O2C süresi = f(onay, pick, taşıyıcı, iade.
  Karar: Otomatik onay kuralları; “ön okuma” ile onay hızlandırma; faturalama–tahsilat ritmi.

---

17) Maliyetlendirme ve Katkı Marjı Köprüsü

Metrikler: değişken maliyet, işçilik/dk, enerji/ürün, navlun, kalite maliyeti.
Jamovi:

• OLS: katkı marjı = f(CT, hurda, enerji, navlun, indirim.
  Karar: Enerji verimliliği, hat hızı–kalite dengesi, rota ve paket optimizasyonu.

---

18) Senaryo–Stres: Tedarik, enerji, talep şokları

Şoklar: tedarik lead time +7 gün, enerji +%20, talep −%8, taşıyıcı kesintisi, siber kesinti 24–48 saat.
Jamovi: Baz vs şok: OTIF, DIO, OEE, FPY, COPQ, marj, GHG yoğunluğu.
Karar kartı: Hangi kaldıraç (çift kaynak, buffer, verimlilik projesi, alternatif rota, edge cache) hangi metriği ne kadar iyileştiriyor?

---

19) Operasyon Panosu: Tek sayfa, tek sürüm gerçek

Kutular: OEE ve bileşenleri; duruş top-5; FPY–COPQ; OTIF ve gecikme nedeni; stok–DIO ve stok-out; MRP uyarıları; depo toplama verimi; bakım (MTBF/MTTR); İSG ve çevre yoğunlukları; enerji/su/atık; senaryo şeritleri.
Görseller: ısı haritası (hata/duruş yoğunluğu), kontrol grafikleri (OEE/FPY), su şelalesi (COPQ ve O2C), radar (tesis profili).

---

20) Sağlamlık, Etik ve Yönetişim

• Ölçüm: saat damgası hataları, istasyon/lot etiketleme, veri boşlukları.

• Seçilim/endojenlik: iyi ekiplerin daha iyi veriye sahip olması; müdahalelerin eşzamanlı etkileri.

• Nedensellik: DiD, lead–lag, placebo (uygulanmayan hat/ürün), robust (HC/White) hatalar, VIF.

• Gizlilik–etik: operatör verisinde anonimleştirme; güvenli kullanım.

• Jamovi protokolü: tüm türetmeler Not’ta; denetlenebilir dönüşüm zinciri; eşik ve normalizasyon duyarlılık analizleri.

Operasyon mükemmelliği, “daha çok çalışmak” değil; daha akıllı, kanıtlı ve dengeli çalışmaktır. Jamovi ile:

• Akış sorunlarını (kuyruk, bekleme, darboğaz) ölçer, çizelge–parti–setup kararlarını optimize edersiniz.

• Kaliteyi FPY–COPQ köprüsüyle marja bağlar; otomatik test ve Poka-Yoke yatırımlarını DiD ile doğrularsınız.

• Stok–MRP ve tedarikçi performansını modelleyip stok-out riskini minimize eder; depo/lojistikte OTIF’i artırırsınız.

• Bakımta survival/Weibull ile MTBF’yi yükseltir; CM ve veri temelli eşiklerle arızayı öngörürsünüz.

• İSG–çevreyi Poisson/OLS ile yönetip enerji/atık/karbon yoğunluklarını düşürür, maliyet ve itibar yararı elde edersiniz.

• Senaryo–stres ile kuyruk risklerini görünür kılar; karar kartlarında etki (₺/pp) + güven aralığı + süre + sorumlustandardını uygularsınız.
  Kısacası, veriyi hikâyeye, hikâyeyi akışa, akışı marja ve müşteriye çeviren bir operasyon sistemi kurarsınız. Bu sistem, dalgalı pazarlarda bile hız, kalite ve maliyeti birlikte iyileştirir; işletmenizi esnek ve dayanıklı kılar.

Veri, modern dünyanın en değerli varlıklarından biri haline gelmiştir ve iş dünyasında, araştırmada ve karar verme süreçlerinde kritik bir rol oynamaktadır. Biz, veri analizi konusundaki tutkulu bir topluluk olarak, veri biliminin ve analizinin gücünü vurguluyoruz. Web sitemiz, işletmelerden akademisyenlere ve veri meraklılarına kadar herkesin veri analizi becerilerini geliştirmesine yardımcı olmayı amaçlayan bir kaynaktır. Misyonumuz, veri analizi sürecini anlaşılır ve erişilebilir hale getirmek, verilerin içinde gizlenen değeri açığa çıkarmak ve daha bilinçli kararlar almalarını desteklemektir.

Web sitemiz, geniş bir veri analizi yelpazesi sunmaktadır. Hangi sektörde olursanız olun veya hangi veri analizi aracını kullanıyorsanız kullanın, ihtiyaçlarınıza uygun hizmetler sunuyoruz. SPSS, R, Python, Excel veya diğer analiz araçlarını kullanarak veri madenciliği, hipotez testleri, regresyon analizi, zaman serisi tahmini, segmentasyon ve daha fazlasını içeren çeşitli analiz türlerini kapsarız. Ayrıca, öğrenmeyi kolaylaştırmak için zengin kaynaklar, öğreticiler ve interaktif araçlar sunuyoruz.