Jamovi ile Zaman Serisi Analizi ve Tahminleme

Veri analizi dünyasında zaman serisi (time series) analizleri, özellikle ekonomik, finansal, iklimsel ve sağlık alanlarında kullanılan en önemli istatistiksel yöntemlerden biridir. Jamovi, klasik istatistiksel analizlere odaklansa da R entegrasyonu sayesinde zaman serisi analizlerini etkili bir biçimde gerçekleştirme imkanı sunar. Bu yazıda, Jamovi ile zaman serisi analizi yapmanın yolları, yöntemleri ve tahmin modelleri detaylı şekilde ele alınacaktır.

---

Zaman Serisi Nedir?

Zaman serisi, zamanla sıralı gözlemlerden oluşan veri setidir. En önemli özelliği, ardışık veri noktalarının birbiriyle zamana bağlı olmasıdır. Örnekler:

• Günlük döviz kuru

• Aylık satış verileri

• Saatlik sıcaklık ölçümleri

---

Zaman Serisi Analizinin Temel Bileşenleri

1. Trend (Eğilim): Genel yön (yukarı ya da aşağı)

2. Mevsimsellik (Seasonality): Belirli dönemlerde tekrar eden hareketler

3. Düzensizlik (Irregularity): Rastgele, öngörülemez hareketler

4. Durağanlık (Stationarity): Ortalama ve varyansın zamanla değişmemesi

---

Jamovi ile Zaman Serisi Analizi Nasıl Yapılır?

Jamovi’nin kendi arayüzünde doğrudan zaman serisi analiz modülü yoktur. Ancak, Rj modülü üzerinden R kodlarıyla geniş kapsamlı analizler yapılabilir.

1. Rj Modülünü Etkinleştirin

• Jamovi arayüzünde “Modules” kısmından “Rj” modülünü etkinleştirin.

2. Gerekli Paketleri Yükleyin

3. Zaman Serisi Oluşturun

---

Temel Zaman Serisi Modelleri

a. ARIMA (AutoRegressive Integrated Moving Average)

• Otoregresif ve hareketli ortalama bileşenleri ile güçlü tahmin modelleri sağlar.

b. ETS (Error-Trend-Seasonal)

• Trend ve mevsimsellik yapılarını ayrı ayrı modeller.

c. Decomposition (Ayrıştırma)

---

Tahminleme (Forecasting)

Zaman serisi analizinin en güçlü yönü geleceğe yönelik öngörüler üretmektir.

Bu sayede önümüzdeki 6 aya ait tahminler elde edilir.

---

Görselleştirme Teknikleri

autoplot() fonksiyonu, zaman serisi tahminlerini modern ve estetik bir biçimde sunar.

---

Örnek Uygulama: Aylık Satış Tahmini

• Veriler: 2018-2024 arası her ayın satış verisi

• Model: ARIMA ile tahmin

• Sonuç: 2025 ilk 6 ay için satış projeksiyonu

Model çıktılarında güven aralıkları (prediction intervals) da yer alır.

---

Durağanlık Testi

Zaman serilerinde çoğu model durağanlık ister. ADF testi kullanılır:

p < 0.05 → Durağan

---

Zaman Serisi Analizinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Eksik Veriler: Zaman serilerinde eksik veri büyük hatalara yol açabilir.

• Aykırı Değerler: Tahminlerin sapmasına neden olabilir.

• Mevsimsellik Etkisi: ETS gibi modellerle daha iyi analiz edilir.

• Aşırı Uyum (Overfitting): Model karmaşıklaştıkça doğruluk düşebilir.

---

Jamovi’nin Avantajları

• Kullanıcı dostu arayüz

• Rj ile gelişmiş R kodu desteği

• Grafik ve raporlamada kolaylık

• Hızlı veri yükleme ve görselleştirme

---

Sonuç

Jamovi, klasik istatistiksel analizlerin çok ötesinde zaman serisi analizlerini de destekleyen güçlü bir platformdur. Rj modülü aracılığıyla ARIMA, ETS, decomposed modelleri gibi tahmin yöntemlerini desteklemesi, kullanıcıların yalnızca geçmişi anlamasını değil aynı zamanda geleceği öngörmesini de sağlar. Sağlık, ekonomi, pazarlama, eğitim gibi birçok alanda Jamovi zaman serisi analizi kullanılarak etkili kararlar alınabilir.

Veri, modern dünyanın en değerli varlıklarından biri haline gelmiştir ve iş dünyasında, araştırmada ve karar verme süreçlerinde kritik bir rol oynamaktadır. Biz, veri analizi konusundaki tutkulu bir topluluk olarak, veri biliminin ve analizinin gücünü vurguluyoruz. Web sitemiz, işletmelerden akademisyenlere ve veri meraklılarına kadar herkesin veri analizi becerilerini geliştirmesine yardımcı olmayı amaçlayan bir kaynaktır. Misyonumuz, veri analizi sürecini anlaşılır ve erişilebilir hale getirmek, verilerin içinde gizlenen değeri açığa çıkarmak ve daha bilinçli kararlar almalarını desteklemektir.

Web sitemiz, geniş bir veri analizi yelpazesi sunmaktadır. Hangi sektörde olursanız olun veya hangi veri analizi aracını kullanıyorsanız kullanın, ihtiyaçlarınıza uygun hizmetler sunuyoruz. SPSS, R, Python, Excel veya diğer analiz araçlarını kullanarak veri madenciliği, hipotez testleri, regresyon analizi, zaman serisi tahmini, segmentasyon ve daha fazlasını içeren çeşitli analiz türlerini kapsarız. Ayrıca, öğrenmeyi kolaylaştırmak için zengin kaynaklar, öğreticiler ve interaktif araçlar sunuyoruz.